Opening tentoonstelling - Berlare, 15 maart 2012
Kunstwerken zijn als mensen, ook zij zijn betekenisverzamelaars. Net als mensen vullen ze zich in de diepte met vragen en antwoorden, over het waarom van hun aanwezigheid, over de bedoelingen en dromen die in hen leven. Soms zijn ze aaibaar, soms stoten ze af, soms ontroeren ze diep. Net als mensen.
Mensen zijn betekenisverzamelaars, kunstwerken zijn dat ook. Alleen, ze doen het langer, koppiger, sterker misschien. En: ze willen er over praten. Daarom niet met zoveel woorden, er zijn nog manieren om in gesprek te komen dan alleen maar met woorden. Luisteren kan al door wat langer te kijken dan je normale ongeduld.
Chantal heeft in dit Cultureel Centrum een aantal van haar werken geëxposeerd. Ik herken er, behalve een groot vakmanschap waarvoor ik diep buig, ook een grote kwetsbaarheid in. En dan nog in wat het meest kwetsbaar is aan ons, het lichaam. Kwetsbaar omdat het lichaam zo tastbaar is, omdat het zo dicht staat bij wie wij zijn, omdat het ons gegeven en weer afgenomen wordt. Van bezit is zo weinig sprake als we het over ons lichaam hebben. Als vraag naar betekenis kan dat tellen.
Ik zag van Chantal ooit een vrouwenbuste in albast. Albast is een steen die soms lijkt te bloeden, en een normale beeldhouwer kapt die lelijke stukken weg. Bij Chantal hadden die dode klonters bloed een van de borsten aangevreten, een aangrijpend beeld van ziekte was dat, van het afgeven en loslaten van het geliefde, prachtige lichaam.
Ik zie hier in deze tentoonstelling die zwevende lichaampjes, boven die rode beelden op de grond. Chantal noemt het werk, naar de titel van Shakespeare, Much ado about nothing, veel drukte om niets, een titel die ironisch verwijst naar die vraag om betekenis. Maar is het drukte of gedoe als iets dat klein is, zich afvraagt of het dan niets is? Over het grote worden reportages gemaakt en geschiedenisboeken geschreven. Maar als ik probeer te luisteren naar dit kleine dat daar voor mij zweeft, wat zie en hoor ik dan?
Zijn het foetussen op weg naar leven, en nu betrapt in hun groei?
Zijn het vogeljongen, die heel traag uit hun nest vallen?
Zijn het knuffelwezens die over heel de wereld hebben rondgezworven en nu ergens willen thuiskomen? Chantal heeft er koffie en thee en zand in verwerkt, als symbool van troost, zegt ze.
En waarom slaagt het albasten beeldje er in te zweven, en liggen de wezens van rood bloed verloren op de grond?
Ik weet het antwoord niet. Er is ook geen antwoord, er is alleen aanwezigheid. Net als mensen, is een kunstwerk aanwezigheid die kan ontroeren maar ook verwarren. Maar, in tegenstelling tot mensen, kijkt en steekt een kunstwerk zich niet weg, laat het zich bekijken en beluisteren.
Kijk even naar de twee andere werken van de serie Much ado..., ze staan hier ook opgesteld. Het zijn nog altijd kleine wezentjes, onbelangrijk, nothing really. Maar ze bevinden zich wel te midden van het meest ongrijpbare mysterie dat mensen kan overkomen: geboorte. In een soort baarmoeder duikt iets op dat grote vorm en diepe betekenis zal krijgen. De baarmoeder is de plek waar de wereld geboren wordt. We kijken naar driedimensionele echografieën. En de wetenschap mag ons nog zo goed uitleggen hoe dat langzaam ontstaan gebeurt, we blijven wel zitten met de kwetsbaarheid en de kracht en het wonder van wat gebeurt. Ik ben net weer grootvader geworden, dus ik weet waarover ik spreek.
In het heel recent gemaakte laatste deel heeft Chantal zelfs steentjes een leven willen geven. Op reis raap ik soms een kei op en loop er lang mee in mijn hand. Dan glanst die steen niet alleen, maar wordt hij warm, alsof ook hij leven in zich droeg. Maar meer dan hem wat in mijn hand houden kan ik niet doen, ik moet hem achterlaten en weer koud laten worden. Maar Chantal wikkelt haar kleine marmersteentje in was, en laat hem dan zwemmen in een klein zakje water, zoals kinderen een visje van de markt mee naar huis nemen. Alleen, het is een steentje dat hier leven probeert te krijgen. Dan denk ik: het gaat in geboorte over veel meer dan kwetsbaarheid. Het gaat over de schoonheid van een lichaam. Hoe wezenloos mooi is mensenhuid, als zelfs totaal gesloten wezens als stenen er zich aan willen overgeven. Willen worden als de anderen, zoals de titel luidt. Een onmogelijk verlangen, zeker, maar de beeldhouwster heeft net door dat onmogelijke verlangen de steentjes toch een beetje leven gegeven...
Dat onmogelijke verlangen is wat ik zag in het laatste grote werk van deze tentoonstelling: die fameuze reeks harten. Een reeks begonnen met een stenen hart dat Chantal vond aan de Noordzee, tot de harten die ze daarna zelf maakte, zeven harten van dieren en eentje van de mens. Maar altijd los van hun lichaam, los van hun functie, onder een stolp die hen tot echt tot ding maakt. Hoe moet dat nu, zij waren toch het leven zelf? Ik lees u het gedicht voor dat ik schreef toen ik ze in St Amandsberg geëxposeerd zag en waarmee ik deze inleiding wil besluiten:
Harten (beeldengroep van Chantal Pollier)
Toen wij leefden, zeggen de harten,
foeriers waren wij, boodschappers
van ook het lichtste.
Orakels die aanzegden
belofte, genezing, rust.
Ach, naamloze dansers waren wij
van een beweging die voor ons
begon, kameniers van een tijd
die anders onzichtbaar bleef,
en nu kon wandelen, pronken
met een lichaam.
En, zeggen de harten, nu
we zo tentoon staan, zo opgericht
in het licht van glas en van haar handen,
wil niet voorbijgaan, maar ons helpen,
wij moeten onszelf opnieuw begrijpen.
Zijn we van de steen, of van haar oorsprong?
Horen we onze stilte, of die van de storm?
Is dit glanzen van ons warmte,
of het zwijgen dat bij alle dood
achterblijft, en waakt, en wacht?
Zijn wij herinnering of verlangen?
Ik dank u en wens u een vruchtbaar gesprek met deze beelden.
Guido Vanhercke
Mensen zijn betekenisverzamelaars, kunstwerken zijn dat ook. Alleen, ze doen het langer, koppiger, sterker misschien. En: ze willen er over praten. Daarom niet met zoveel woorden, er zijn nog manieren om in gesprek te komen dan alleen maar met woorden. Luisteren kan al door wat langer te kijken dan je normale ongeduld.
Chantal heeft in dit Cultureel Centrum een aantal van haar werken geëxposeerd. Ik herken er, behalve een groot vakmanschap waarvoor ik diep buig, ook een grote kwetsbaarheid in. En dan nog in wat het meest kwetsbaar is aan ons, het lichaam. Kwetsbaar omdat het lichaam zo tastbaar is, omdat het zo dicht staat bij wie wij zijn, omdat het ons gegeven en weer afgenomen wordt. Van bezit is zo weinig sprake als we het over ons lichaam hebben. Als vraag naar betekenis kan dat tellen.
Ik zag van Chantal ooit een vrouwenbuste in albast. Albast is een steen die soms lijkt te bloeden, en een normale beeldhouwer kapt die lelijke stukken weg. Bij Chantal hadden die dode klonters bloed een van de borsten aangevreten, een aangrijpend beeld van ziekte was dat, van het afgeven en loslaten van het geliefde, prachtige lichaam.
Ik zie hier in deze tentoonstelling die zwevende lichaampjes, boven die rode beelden op de grond. Chantal noemt het werk, naar de titel van Shakespeare, Much ado about nothing, veel drukte om niets, een titel die ironisch verwijst naar die vraag om betekenis. Maar is het drukte of gedoe als iets dat klein is, zich afvraagt of het dan niets is? Over het grote worden reportages gemaakt en geschiedenisboeken geschreven. Maar als ik probeer te luisteren naar dit kleine dat daar voor mij zweeft, wat zie en hoor ik dan?
Zijn het foetussen op weg naar leven, en nu betrapt in hun groei?
Zijn het vogeljongen, die heel traag uit hun nest vallen?
Zijn het knuffelwezens die over heel de wereld hebben rondgezworven en nu ergens willen thuiskomen? Chantal heeft er koffie en thee en zand in verwerkt, als symbool van troost, zegt ze.
En waarom slaagt het albasten beeldje er in te zweven, en liggen de wezens van rood bloed verloren op de grond?
Ik weet het antwoord niet. Er is ook geen antwoord, er is alleen aanwezigheid. Net als mensen, is een kunstwerk aanwezigheid die kan ontroeren maar ook verwarren. Maar, in tegenstelling tot mensen, kijkt en steekt een kunstwerk zich niet weg, laat het zich bekijken en beluisteren.
Kijk even naar de twee andere werken van de serie Much ado..., ze staan hier ook opgesteld. Het zijn nog altijd kleine wezentjes, onbelangrijk, nothing really. Maar ze bevinden zich wel te midden van het meest ongrijpbare mysterie dat mensen kan overkomen: geboorte. In een soort baarmoeder duikt iets op dat grote vorm en diepe betekenis zal krijgen. De baarmoeder is de plek waar de wereld geboren wordt. We kijken naar driedimensionele echografieën. En de wetenschap mag ons nog zo goed uitleggen hoe dat langzaam ontstaan gebeurt, we blijven wel zitten met de kwetsbaarheid en de kracht en het wonder van wat gebeurt. Ik ben net weer grootvader geworden, dus ik weet waarover ik spreek.
In het heel recent gemaakte laatste deel heeft Chantal zelfs steentjes een leven willen geven. Op reis raap ik soms een kei op en loop er lang mee in mijn hand. Dan glanst die steen niet alleen, maar wordt hij warm, alsof ook hij leven in zich droeg. Maar meer dan hem wat in mijn hand houden kan ik niet doen, ik moet hem achterlaten en weer koud laten worden. Maar Chantal wikkelt haar kleine marmersteentje in was, en laat hem dan zwemmen in een klein zakje water, zoals kinderen een visje van de markt mee naar huis nemen. Alleen, het is een steentje dat hier leven probeert te krijgen. Dan denk ik: het gaat in geboorte over veel meer dan kwetsbaarheid. Het gaat over de schoonheid van een lichaam. Hoe wezenloos mooi is mensenhuid, als zelfs totaal gesloten wezens als stenen er zich aan willen overgeven. Willen worden als de anderen, zoals de titel luidt. Een onmogelijk verlangen, zeker, maar de beeldhouwster heeft net door dat onmogelijke verlangen de steentjes toch een beetje leven gegeven...
Dat onmogelijke verlangen is wat ik zag in het laatste grote werk van deze tentoonstelling: die fameuze reeks harten. Een reeks begonnen met een stenen hart dat Chantal vond aan de Noordzee, tot de harten die ze daarna zelf maakte, zeven harten van dieren en eentje van de mens. Maar altijd los van hun lichaam, los van hun functie, onder een stolp die hen tot echt tot ding maakt. Hoe moet dat nu, zij waren toch het leven zelf? Ik lees u het gedicht voor dat ik schreef toen ik ze in St Amandsberg geëxposeerd zag en waarmee ik deze inleiding wil besluiten:
Harten (beeldengroep van Chantal Pollier)
Toen wij leefden, zeggen de harten,
foeriers waren wij, boodschappers
van ook het lichtste.
Orakels die aanzegden
belofte, genezing, rust.
Ach, naamloze dansers waren wij
van een beweging die voor ons
begon, kameniers van een tijd
die anders onzichtbaar bleef,
en nu kon wandelen, pronken
met een lichaam.
En, zeggen de harten, nu
we zo tentoon staan, zo opgericht
in het licht van glas en van haar handen,
wil niet voorbijgaan, maar ons helpen,
wij moeten onszelf opnieuw begrijpen.
Zijn we van de steen, of van haar oorsprong?
Horen we onze stilte, of die van de storm?
Is dit glanzen van ons warmte,
of het zwijgen dat bij alle dood
achterblijft, en waakt, en wacht?
Zijn wij herinnering of verlangen?
Ik dank u en wens u een vruchtbaar gesprek met deze beelden.
Guido Vanhercke